Mówienie to czynność, którą dziecko opanowuje poprzez skoordynowanie aktywności wielu układów. Rozwój mowy nie u wszystkich dzieci kształtuje się w identycznych ramach czasowych. U jednych proces przyswajania systemu językowego przebiega szybciej, i te dzieci zaczynają mówić wcześniej, u innych zaś wolniej, co przejawia się późniejszymi początkami mowy i często także wolniejszym przyswajaniem wymowy pewnych głosek. Różna może być kolejność pojawiania się poszczególnych głosek w trakcie rozwoju mowy. Określenie opóźnionego rozwoju mowy stosuje się gdy pewien etap rozwoju mowy nie pojawia się we właściwym, dla ogólnego rozwoju, czasie. Ponadto istnieją dość duże różnice indywidualne.
Opóźnienie mowy może przejawiać się w: późniejszym pojawianiu się gaworzenia, pierwszych słów
i zdań, ubóstwie słownika, nieprawidłowej gramatyce, przedłużającym się okresie wymowy charakterystycznym dla wcześniejszych etapów.
Według D.E. Rozya u dziecka z opóźnionym rozwojem mowy:
• słuch fizyczny jest prawidłowy,
• rozwój psychoruchowy przebiega prawidłowo,
• rozumienie wypowiedzi słownych jest prawidłowe,
• dziecko podejmuje próby komunikacji za pomocą komunikacji niewerbalnej,
• nie prezentuje wyraźnych oznak izolowania się od społeczeństwa,
• prawidłowa jest prozodia,
• między 4, a 5 rokiem życia następuje wyrównanie opóźnień; tempo pojawiających się zmian jest różne
i zależy od formy opóźnionego rozwoju mowy,
• gdy dziecko zaczyna wypowiadać wyrazy każde kolejne powtórzenie jest bliższe prawidłowemu,
• wymowa jest charakterystyczna dla dziecka młodszego, bez cech deformacji artykulacyjnych.
Czynniki powodujące opóźniony rozwój mowy można podzielić na endo i egzogenne. Do pierwszej grupy zaliczany jest czynnik genetyczny – opóźnienie mielinizacji motorycznych i asocjacyjnych włókien nerwowych. Do drugiej grupy zaliczane są czynniki środowiskowe i psychologiczne. Intensywność stymulacji ze strony środowiska jest jednym z ważniejszych czynników determinujących rozwój mowy. Duże znaczenie mają także aktywność dziecka oraz doświadczenia, których nabywa w relacjach interpersonalnych z otoczeniem, a także preferowane przez dziecko formy aktywności i warunki społeczno – wychowawcze we wczesnym dzieciństwie.
Opracowała neurologopeda
mgr Anna Derlatka
Literatura
Demelowa G., „Elementy logopedii”, Warszawa 1987.
Rozya D.E., „Opóźniony rozwój mowy, a opóźnienie rozwoju mowy”, Warszawa.
Spionek H., „Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne”, Warszawa 1973.
Stecko E., „Zaburzenia mowy dzieci – wczesne rozpoznanie i postępowanie logopedyczne”, Warszawa 1994.