Każdy element zespołu twarzowo-szczękowego (tkanki twarde i tkanki miękkie) dynamicznie kształtuje narząd żucia oraz obwodowy narząd mowy. Zatem, czynniki uszkadzające narząd żucia wpływają także na funkcjonowanie obwodowego narządu mowy. Wśród czynników wywołujących nieprawidłowości w narządzie żucia możemy wyróżnić czynniki egzogenne i endogenne.

Szacuje się że około 80-85 % zaburzeń szczękowo – zgryzowo – zębowych powstaje w wyniku działania czynników zewnątrzpochodnych w okresie pozapłodowym. Wśród głównych, nabytych przyczyn  wad zgryzu wymienia się m.in.  dysfunkcje, parafunkcje, niedrożność górnych dróg oddechowych, alergie oraz urazy mechaniczne w obrębie twarzo – czaszki.

Zaburzenia mowy współwystępujące z nieprawidłowościami zgryzowymi określane są jako rozwojowa obwodowa dyslalia zgryzowa (dysglosja zębowa, dysglosja zgryzowo – zębowa), przejawiają się one nieprawidłową realizacją fonemów u osób z wadami zgryzu. Diagnoza logopedyczna w przypadku osób z nieprawidłowościami zgryzowymi dopełniana jest rozpoznaniem ortodontycznym. Ważne, aby współpraca logopedy z ortodontą była zaplanowana i komplementarna. Dzięki temu możliwe jest skuteczne prowadzenie procesu diagnostycznego, a następnie oddziaływań terapeutyczno – leczniczych.

Terapia logopedyczna (terapia miofunkcjonalna) w dyslalii zgryzowej ukierunkowana jest na ukształtowanie i utrwalenie prawidłowej realizacji fonemów poprzez ćwiczenia normalizacji:

• toru oddechowego,
• prawidłowej pozycji spoczynkowej języka,
• sposobu połykania,
• ruchomości aparatu artykulacyjnego,
• koordynacji oddechowej, artykulacyjnej i fonacyjnej.

Kształtowanie prawidłowego toru oddechowego oraz prawidłowej pozycji spoczynkowej języka jest istotnym elementem terapii, nie tylko w aspekcie logopedycznym, ale także w procesie leczenia ortodontycznego. Język pełni funkcję naturalnego aparatu ortodontycznego i jego prawidłowa pozycja spoczynkowa może warunkować rozpoczęcie leczenia ortodontycznego oraz wpływać na jego efektywność i trwałość zmian spowodowanych oddziaływaniami ortodonty.

Nosowy tor oddechowy umożliwia kształtowanie prawidłowej pozycji spoczynkowej języka, która z kolei determinuje prawidłowy sposób połykania, dlatego w przypadku nieprawidłowości ważne jest ustalenie patomechanizmów zaburzeń w sferze oro – facjalnej i interdyscyplinarne oddziaływanie ukierunkowane na usunięcie przyczyn zaburzeń.

W procesie terapeutycznym pacjentów z zaburzeniami miofunkcjonalnymi w sferze oro – facjalnej istotna jest także eliminacja ewentualnych parafunkcji, dysfunkcji i kompensacji oraz innych nieprawidłowości stwierdzonych w trakcie indywidualnej oceny logopedycznej.

Dzięki współpracy logopedy z ortodontą często możliwe jest szybsze i trwałe osiągnięcie celów terapeutycznych. 

 

Opracowała neurologopeda, terapeuta miofunkcjonalny:

mgr Anna Derlatka

Bibliografia:

Grabias S., Panasiuk J., Woźniak T., „Standardy postępowania logopedycznego”, wyd. UMCS, 2015.