Terapia logopedyczna dziecka z wadą słuchu jest często procesem długotrwałym, wymagającym pełnego zaangażowania zarówno ze strony specjalistów, dziecka, jak i rodziców lub opiekunów. Usprawnianie rozpoczyna się od uświadomienia dziecku istnienia dźwięku, poprzez jego lokalizowanie, aż do rozwoju mowy. W procesie rehabilitacji bardzo duże znaczenie ma wczesna diagnoza
i wczesne aparatownie. Głównym celem działań rehabilitacyjnych jest dążenie do językowego (lub alternatywnego) porozumiewania się osób z wadą słuchu. Rozwijanie mowy jest istotnym ogniwem rewalidacji dziecka z uszkodzonym narządem słuchu.

„Utracone zdolności słuchowe mogą być odzyskane poprzez wychowanie słuchowe” (Kulczycka, 2004), którego celem jest stymulowanie umiejętności słyszenia, a także rozbudzanie zainteresowania światem dźwięków, poprzez dostarczanie dziecku bodźców słuchowych.

Wychowanie słuchowe obejmuje różnorodne grupy ćwiczeń, a w tym:
• Ćwiczenia słuchowe z wykorzystaniem bodźców werbalnych – zanim zacznie się mówić do dziecka należy zwrócić na siebie jego uwagę. Zdania powinny być adekwatne do etapu terapii, na którym znajduje się dziecko.
• Ćwiczenia z instrumentami – różnorodne zabawy na sygnał, których podstawą jest warunkowanie. Na początku terapii najlepiej wykorzystać bębenek, który jest słyszany nawet przez dzieci z głębszym stopniem niedosłuchu. Stopniowo wprowadza się nowe instrumenty i zwiększa poziom trudności wykonywanych ćwiczeń.
• Ćwiczenia słuchowe logorytmiczne – związane są z ruchem i muzyką. Usprawniają ruchy całego ciała (zarówno małą jak i dużą motorykę).
• Ćwiczenia dotyczące konkretnego zakresu pojęć – zabawy polegające np na: dokładaniu obrazków do takich samych przedmiotów, układaniu obrazków, tworzeniu historyjek obrazkowych (np. memory, loteryjki, domina obrazkowe).

Poniżej przedstawione zostały poziomy i etapy programu rehabilitacji słuchu opracowane w ośrodku warszawskim przez Joannę Szuchnik:

1. Detekcja dźwięku
W tym etapie kształtuje się możliwość zauważania obecności lub braku dźwięków w otoczeniu. Dziecko uczy się reagować na dźwięk. Wykorzystuje się zarówno dźwięki werbalne jak i niewerbalne.
2. Różnicowanie cech dźwięku
Jest to zdolność określania, czy dwa bodźce są takie same, czy różne. Dziecko koncentruje się na porównywaniu cech akustycznych dźwięków. Dyskryminacja odnosi się do dźwięków otoczenia oraz dźwięków mowy. Dziecko uczy się dostrzegać i odpowiadać w zróżnicowany sposób na dostarczane bodźce słuchowe.
3. Identyfikacja dźwięku
Etap ten polega na utożsamianiu dźwięków z konkretnymi sytuacjami, przedmiotami, zwierzętami. Jest to możliwość określania poprzez powtórzenie, wskazanie, lub napisanie usłyszanych dźwięków mowy.
4. Rozpoznawanie i rozumienie mowy
Jest to umiejętność rozpoznawania dźwięków mowy przejawiająca się między innymi adekwatnym odpowiadaniem na pytania, wykonywaniem poleceń, uczestnictwem w dialogu. Poprzez ćwiczenia tego etapu dziecko zaczyna rozumieć, co słyszy i może utożsamiać dźwięk z wypracowanym poprzez doświadczenie poprzednich etapów wzorem.
5. Sytuacja dialogowa
Poziom zwykłej rozmowy obejmuje identyfikację dźwięków – głównie sygnałów mowy, spośród zamkniętego zestawu, którego tematyka i trudność zmieniają się wraz ze zwiększaniem umiejętności ćwiczącego.

Warunkami powodzenia wychowania słuchowego są: wczesne zdiagnozowanie, regularny – satysfakcjonujący kontakt pomiędzy rodzicami i specjalistami wspomagającymi rozwój mowy, natychmiastowe zastosowanie aparatów słuchowych (w razie konieczności implantu ślimakowego), wczesne podjęcie wychowania słuchowo – językowego.

Opracowała neurologopeda

mgr Anna Derlatka

Literatura

1. Kulczycka E., “Wychowanie słuchowo – werbalne dzieci z wadą słuchu w wieku przedszkolnym”, wyd. Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa, 2004, s. 23.

2. Szuchnik J., „Poprzez słuchanie do słowa”, wyd. Stowarzyszenie Przyjaciół Osób Niesłyszących i  Niedosłyszących „Człowiek – Człowiekowi”, Warszawa, 2000.